اختلال خودبیمار انگاری ریشه در وسواس و افسردگی دارد

سرش درد می کند، چشم هایش سیاهی می رود و از همه بدتر، نفسش است که گاهی بسختی بالامی آید. احساس می کند زندگی برایش، نه سخت که غیرقابل تحمل شده و هر لحظه منتظر شنیدن حرفی و خبری در مورد بیماری اش است، اما انگار هیچ پزشکی بیماری اش را تشخیص نمی دهد و به او نمی گوید به چه مشکلی مبتلاشده و باید چه کار کند.
    خودش فکر می کند پزشکان نمی توانند عامل اصلی را پیدا کنند و او مجبور است از مطب این پزشک بیرون بیاید و سراغ پزشک دیگری برود تا شاید بالاخره یکی از آنها بتواند این بیماری عجیب و غریب را تشخیص دهد.
    چند وقتی می شود این روال را در پیش گرفته و به همین دلیل با جواب آزمایش های متعدد، عکس ها و سونوگرافی های جورواجور و نظرات و پیشنهادهای مختلف، به پزشکان زیادی مراجعه کرده تا شاید یکی بتواند کمکش کند. او همه این زحمات و رنج ها را تحمل می کند، غافل از این که واقعا بیمار نیست و اصلامشکلی در جسمش ندارد که تشخیص داده شود یا نشود. مساله این است که او باید به دنبال پیدا کردن عامل زمینه ساز این بیماری در روح و روانش باشد؛ مشکلی که در گروه اختلالات روانپزشکی جای می گیرد.
    دکتر سیدهادی معتمدی، روانپزشک در گفت وگو با جام جم درباره این اختلال چنین توضیح می دهد: در علم روانپزشکی، بیماری هیپوکندریا یا اختلال خود بیمار انگاری از انواع بیماری هایی به حساب می آید که فرد با وجود برخورداری از سلامت جسمی، همچنان خود را بیمار می داند.
    دکتر معتمدی با بیان این مطلب یادآور می شود: این بیماری به نوعی ریشه در وسواس و افسردگی دارد.
        چه کسانی در معرض خطرند؟
    تصور کنید یک روز با احساس سردردی شدید از خواب بیدار می شوید. مسلما اولین فکری که به ذهن تان می رسد این است که خوب نخوابیده اید و خستگی و بدخوابی باعث سردرد شده، شاید هم عامل ساده دیگری را در بروز این درد موثر بدانید، چون سردرد از آن مشکلاتی است که می تواند علل متعددی داشته باشد. بعضی از افراد هم به محض روبه رو شدن با همین درد و ناراحتی همه گیر، آن را به مشکلات و بیماری هایی بسیار جدی مانند احتمال وجود غده ای در مغز یا بروز سرطان ارتباط می دهند.
    اغلب این اشخاص به گفته دکتر معتمدی، کسانی هستند که یا میان دوستان و اطرافیان شان با بیمار سختی مواجه بوده اند و شخصی را با این علائم دیده اند که این موضوع موجب نگرانی شان شده است یا در دوران کودکی در مورد بیماری خاصی صحبت و سخن زیاد شنیده و بر آن تمرکز کرده اند.
    علاوه بر این موارد، خانواده های وسواسی و حساس هم در میان صحبت ها و با نوع عملکردشان می توانند چنین حسی را در وجود فرزندان شان ایجاد کرده و پرورش دهند.
    آن طور که این روانپزشک می گوید: این بیماری در هر دو گروه مردان و زنان مشاهده می شود، ولی احتمال بروز آن میان خانم ها کمی بیشتر از آقایان است. همچنین در سنین جوانی و میانسالی، افراد بیشتر با این مشکل روبه رو خواهند شد و با آن دست و پنجه نرم خواهند کرد.
        نوع بیماری براساس شرایط انتخاب می شود
    کسانی که دچار چنین اختلالی می شوند، معمولابا علائم جزئی و گاه بی اهمیت، به بیماری های جدی و مهم فکر می کنند. برای همین، یک روز به فکر سرطان می افتند و روز دیگر نگران ابتلابه هپاتیت هستند؛ بعضی وقت ها هم سراغ انواع تومورها می روند و خلاصه حسابی برای خودشان نسخه می پیچند.
    دکتر معتمدی با اشاره به این که افراد مبتلابه چنین اختلالی، متناسب با شرایط روز به بیمار ی های متفاوت فکر می کنند، یادآور می شود: زمانی که در جامعه در مورد بیماری خاصی مانند ام اس بیش از پیش صحبت می شود و در مورد این بیماری تبلیغات زیادی انجام می گیرد، چنین افرادی بیش از آنچه باید به این بیماری فکر می کنند یا وقتی یکی از اطرافیان یا آشنایان به بیماری ای مبتلامی شود، چنین مشکلی بسیار فراتر از واقعیت به چشم شان خواهد آمد.
    این روانپزشک می افزاید: زمینه بروز این اختلال در افسردگی یا وسواس نهفته است و بر همین اساس، خودبیمار انگاری تقریبا درمان های مشابهی با افسردگی و وسواس دارد.
        این بیماران درمان می شوند
    نکته مهم در مورد این اختلال آن است که بعضی افراد، هیچ تلاشی برای تغییر وضعیت خود نمی کنند و با این طرز فکر که اختلال خود بیمار انگاری، درمانی ندارد خودشان را از درمان محروم می کنند. در صورتی که به گفته دکتر معتمدی، مشکل اغلب این افراد قابل درمان است و اگر به روانپزشک مراجعه کنند می توانند زندگی ای طبیعی داشته باشند.
    وی ادامه می دهد: خیلی طبیعی و البته لازم است که اگر مشکل جسمی خاصی برای هر فردی پیش بیاید یا نشانه ای از یک بیماری در بدنش وجود داشته باشد، برای تشخیص و درمان بموقع به پزشک مراجعه کند، اما کسانی که به این اختلال دچار می شوند، فقط به بیماری های مهم و جدی فکر می کنند. اینها با دیدن کوچک ترین تغییری در جسم شان به یاد بیماری های سخت و اغلب غیرقابل درمان می افتند.
    وی با تاکید بر این که هزاران علت مختلف برای بروز یک بیماری وجود دارد و عوامل متعددی می تواند زمینه ساز ابتلابه بیماری شود، توضیح می دهد: کسانی که از اختلال خودبیمار انگاری رنج می برند، معمولااز نظر شناختی مشکل دارند و هر موضوعی را خیلی جدی تر و بزرگ تر از واقعیت می بینند و نشان می دهند.
    این روانپزشک با بیان این که در 99 درصد موارد، این افکار بیهوده است و فقط فرد را نگران می کند، خاطرنشان می کند: با استفاده از درمان های دارویی، روان درمانی، درمان های حمایتی و اطمینان بخشی به این گروه از افراد می توانیم این مشکل را برطرف کنیم که البته گاهی بر اثر یک هیجان، استرس یا اتفاق خاصی که در زندگی پیش می آید، چنین اختلالی عود می کند، ولی دیگر خیلی پایدار نخواهد بود و در اغلب موارد، چنین افرادی پس از درمان مشکلی نخواهند داشت.
    
منبع: جام جم، شماره 4044 ، تاریخ 22/5/93، صفحه 16 (سلامت)، نویسنده: نیلوفر اسعدی بیگی